5 Ekim 2007 Cuma

Tehditler ve Tedbirler 1a: Kendi Deneyimim

Ben ısletmeciyim ve is hayatina atildigim yilarda teknoloji yeni yeni gundeme geliyordu, bilgisayar yaygin kullanilan bir makine degildi. Satinalma gibi idari bir konuda calismak uzere bir uretim sirketinde goreve basladim. Daha sonra da yine satinalma uzerine cesitli sirketlerde calistim ama bu arada teknoloji onem kazanmaya basladi ve ben de giderek uzmanlastigim konunun beni koreltmeye basladigini fark ettim. Bu asamada bir Insan Kaynaklari danismani ile konusma ihtiyaci hissettim ve onun onerilerini aldim.

Kolay olmadi ama satinalma uzerine olmayan bir konuda bir is bulmayi basardim. Satinalmacilik bilgisi bu is icin iyi bir temeldi ama kontrat yonetimi ve maliyet analizi gibi konulari ogrenme firsati bulmak da benim icin cok cazip oldu. Bu sayede bir teknoloji srketine gectim ve satinalma konusundan iyice koptum. Uzun bir sure bu teknoloji sirketinde calisarak ve bir cevre edinerek ciddi deneyim kazandim. Bu esnada yoneticilik yapmaya basladim ve hatta bir noktada satinalma departmanini da yonettim ama temelde IT teknolojileri tarafinda kazandigim deneyim simdiki isimi bulmama yardimci oldu. Yeni pozisyonumda operasyonel ic sureclerin iyilestirilmesi, IT stratejileri ve kurumsallasma icin hayata gecirilecek ic projeler benim sorumlulugumda. Asiri derecede uzmanlasmaya dogru giderken dogru zamanda frene basip, biraz zorluk yasamis olsam da yonumu degistirmeyi basardim. Tum bu kararlari tam bir bilincle ve planlayarak veremedigimden maddi, manevi bazi zorluklar oldu elbet ama uzun vadede bana yarari dokunacak seyi yapmis oldum. Eger imkan olursa 15-16 yil daha is hayatinin icinde olmayi planliyorum. Bu uzun bir sure ve yeni tehditlerle karsilasmam kacinilmaz. Ornegin yasim ilerliyor, genclerle rekabet etmek durumu zor olabilir, artik pahali bir calisanim, bu bir dezavantaj. Ancak, teknolojiyi iyi takip ederek ve ogrenmeye cabalamaktan kacmayarak kendimi farklilastirmaya gayret ediyorum.

4 Ekim 2007 Perşembe

Ya Is Guvencesi? Tehditler ve Tedbirler 1: Teknoloji

Surekli tasarruf tasarruf diyorum. Iyi hos da ya is surekliligi ve is guvencesi? Duzenli gelir olmadan, tasarruf nasil olacak?

Calisan insanlar eger sabit gelirliyse ki, ben oyleyim, ekonomik sagligimiz acisindan bazi tehditler var. Bunlari tek tek irdelemek ve nasil bertaraf edileceklerini tartismak icin birden fazla yazi gerekecek.

TEKNOLOJI

Teknoloji hayrani olan benim gibi birisi icin bu pek de tehdit olusturmuyor ama teknoloji iki acidan tehdit unsuru: 1. Teknoloji sayesinde isler daha cabuk, kolay ve verimli yapilabiliyor. Istihdam bundan etkilenebiliyor. Bazi uzmanliklar degerlerini yitiriyor. Hatta bir de dis kaynak kullanimi ve "off-shoring" tabir edilen daha ucuz is gucu olan ulkelere islerin kaydirilmasi elele verince bircok insan icin islerini kaybetmek kacinilmaz oluyor. 2. Teknolojiden korkan ve alismaya calismayan insanlar bundan olumsuz etkilenecekler, islerini teknolojiyi kullanabilen insanlara kaptiracaklar.

Iyi haber; insan gayret ederse bunlari lehine cevirebilir ve bu tehditle basedebilir. Oncelikle uzmanliginizi, tecrubenizi ve is bilginizi gozden gecirin. Isiniz tehdit altinda mi? Bugun degilse 5 yil sonra tehdit altinda olma olasiligi var mi? (Beyin cerrahiysaniz, hemsireyseniz, asciysaniz ya da kuaforseniz rahatlayin, sorun yok. Kendinizi gelistirmeye devam etmeniz gerekli ama isinizi Hindistan'daki bir Cagri Merkezi'ne veremezler). Eger isiniz tehdit altindaysa ve daha uzun yillar calismaniz gerekiyorsa, kagidi kalemi alin ve su sorulara yanit verin:
- Kendi mesleginizde kendinizi digerlerinden farklilastirmak icin firsatlar var mi? Ozel bir arac/gerec kullanimi sertifikasi almak, isyerindeki yeni bir uygulama ile calismak uzere egitilmek vs. gibi.
- Meslek/Is alani degistirebilir misiniz? Korkmayin bu sandiginiz kadar zor olmayabilir, yaraticiliginizi uyandirin, cesaretinizi toparlayin ve dusunun. Makine Muhendisi bir arkadasim Master yapip, Yazilim Muhendisi oldu, aradigini bulamayinca sertifika programlarini tamamladi ve ogretmen oldu ve bunlarin hepsini 40 yasindan sonra yapti. Kendisi Amerikali ve uc bir ornek belki ama meslek degistirmek imkansiz degil. Turk bir arkadasim emekli olduktan sonra emlakciliga basladi ve cok da basarili.
- Meslek degistirmek zor ise, ikinci bir uzmanlik ya da beceri edinebilir misiniz? Ilgi duydugunuz ama denemediginiz birsey var mi? Hele ki bir hobiyi ise donusturme imkaniniz varsa, hic durmayin. Ustelik de bu konuya ufak ufak baslayip, ana isinizle uzunca bir sure birlikte goturme sansiniz olabilir. Mesela ben bu konuda tam bir felaketim. Hicbir yetenegim ya da hobim yok. Sadece okumayi seviyorum ve ya okuyorum, ya Internette dolaniyorum.
Bu sorular uzerinde uzun sure dusunmek, arastirma yapmak ve zihni serbest birakmak lazim. Kisa surede yanlis bir karar vermektense, biraz daha uzun sure harcayip, saglikli karar vermek gerek. Zira karariniz para ve zaman harcamanizi gerektirecek. Tutumluluktan soz ederken bu konuda hata yapmak istemezsiniz.
Teknoloji Korkusu'na gelince: Korkunun ecele faydasi yok. Uzaylilar dunyayi ele gecirip de bizi kolelestirmezse, Nukleer Savas cikip da hepimiz yok olmazsak, teknolojiden geri gidis yok. O zaman herkes oturdugu vakit sandalyeye dokunan kismini kirip, bilgisayari acip, kapatmayi, Internet'e girmeyi, yazi yazmayi ve tercihan bir spreadsheet programi kullanmayi ogrenecek. Tabii bu yaziyi okuyabilenler icin bu kadarcik seyi yapamayan insanlarin varligi sasirtici olabilir ama inanin bana onlardan cok var. Hatta cok fazla var.
19 YILDA BEN DE MESLEGIMDE YON DEGISTIRDIM, NASIL MI YAPTIM? ARKASI YARIN...

Istekler vs Ihtiyaclar ve Hesaplama Araclarinin Faydalari

Mevcut Sosyal Guvenlik Sisteminden elde edilecek emeklilik geliriyle iyi bir yasam standardi yakalamak olasi degil maalesef. Bu nedenle daha evvel de bahsettigim gibi buradan elde edilecek geliri baska seylerle desteklemek gerek. Hesap kitap yapmak lazim ama insan her zaman bilesik faiz formulunu kolayca hatirlayamayabilir. Ben hic hatirlamiyorum dogrusu. O nedenle bir web sitesinde bazi hesaplama araclari buldum. Ucretsiz olarak buradan yararlandirdiklari icin bunu blogun sag tarafinda "Hos Geldiniz" mesajinin hemen uzerinde "Financial Calculator" basligi altinda yayinladim. Umarim isinize yarar.

Rakamlarla oynamak bazen ulasilmaz gibi gorunen sonuclarin aslinda biraz mali disiplinle cok da ulasilabilir oldugunu gosterebiliyor ve kisiyi heveslendirebiliyor. En azindan bendeki etki bu yonde.

Gercekten ihtiyaciniz olmayan ama istediginiz birsey icin harcayacaginiz parayi faize koysaniz, ne getiriyor diye baksaniz, eminim tercihiniz degisir ya da en azindan aklinizda bir soru isareti olusur. Ornegin benim 2 odali mutevazi bir evim var. Bunu yine ayni semtte 3 odali bir evle degistirmeye kalkissam 70,000-100,000 YTL arasi bir rakami gozden cikartmam gerek. Diyelim ki super sansli biriyim (!) ve 70,000 YTL ile bu isi halledebilirim ve ustelik diyelim ki bu kadar param var, banka borcu da yapmayacagim. Hmmm... Para agacta yetismiyor, 70,000 YTL de hic fena degil. Ben bunu bankaya koysam 10 yilda ne olur? Turkiye'de faizlerin giderek dusecegini varsayarak, ortalama %10 faiz dusunsem? Hemen hesaplama aracina gidiyorum ve rakamlari yerli yerine koyuyorum. Hic uzerine ilave etmesem bile 70,000 YTL 10 yilin sonunda 181,561 YTL oluyor. Pekiyi ya yilda 12,000 YTL yani ayda 1,000 YTL koysam? Haydi ya! Yanlis mi hesapladik? 391,935 YTL olacak demek!
Zaten tek basima yasiyorum. Evim 90 metrekare. Turkiye'de ortalama evler 100-120 metrekare arasi, ustelik bunlarin cogunda 4 ve daha fazla kisi yasiyor olmali (bir yerden bakmadim, kendi tahminim). Demek ki cogu kisiye tek basina 90 metrekare yasama alani dusmuyor. Bu biiiiir! Ev degistirmek demek, komisyonculara, tasima firmalarina para odemek demek. Bu ikiiiiii! Yeni eve gecerken insan boyatmak ister, temiz olsun degil mi ama? Belki mutfak muslugunu ya da prizleri de yenilemek isteyebilirim. Balkonu camla kapatsam? Ooooo cok masraf olacak ya! En iyisi ben bu ise kalkismayayim.
Rahmetli babaannem pek tutumlu ya da parasini yonetmeyi bilen biri degildi ama "Elzem ile Lazim'i ayirmak gerek" derdi. Dedigini yap, yaptigini yapma diyerek, bu goruse katiliyorum. Etraftaki insanlarla asik atmam gerekmiyor. Bircok insan cok iyi bir standartta yasiyor gorunebilirler ama girtlaklarina kadar da borc icinde yuzuyor olma ihtimalleri var. Bu konuda ayrica bir yazi yazacak ve bazi linkler verecegim.

3 Ekim 2007 Çarşamba

Butce 7 ve Son: Harcamalar

Bundan evvel bahsettigim butce kalemlerim guzelce kategorilere ayrilabiliyor fakat harcamalarimi Mutfak, Giyim, Eglence gibi kategorilere ayiracak kadar basarili degilim. Bekar olmam nedeniyle disarida yemege harcadigim para mutfak giderlerine harcadigimdan fazladir ama ne kadardir, gercekten cok da bilemiyorum.

Ben de kendimi soyle disipline ettim. Harcamalar kategorisine belli bir rakam ayiriyorum ve bunu takip ediyorum. Diyelim ki herhangibir ay giyime para harcadim, disarida yedigim yemekler konusunda daha dikkatli olmaya calisiyorum. Cok basarili bir sekilde tutturuyor muyum? Bence pek degil. Bu yuzden, maasimi alir almaz ilk yaptigim butceye bakip derhal o ay tasarruf etmeyi ongordugum miktari tasarruf hesabima aktarmak, boylece biraz daha dikkatli davranmaya gayret etmis oluyorum.

Bir de kendime borclanirsam, borcumu mutlaka oduyorum:) Nasil mi? Ornegin, bir arkadasim evlendi ya da bebegi oldu diyelim. Alisverise cikacak vakit olmayip da elimdeki altinlardan verirsem, mutlaka bunu ilk firsatta yerine koyuyorum. Normalde altin almiyorum, elimdeki az sayida altin da hep annemin verdigi hediyelerden birikiyor.
Bazi blogcular her gun harcama fislerini cikartip bunlardan analiz yapmayi oneriyorlar ama cok sabirli biri olmadigimi soylemis miydim? Dolayisiyle benim mutfak, giyim, eglence ivir zivir harcamalarim tek bir kalem ve evvelden butceledigim bir rakam. Eger aile gecindirmesi gereken biri olsaydim, sanirim buna daha fazla dikkat ederdim. Bekar olmam bu konuda daha gevsek olmama izin veriyor.

Iste hepsi bu. Super tutumlu biri degilim, cimri hic degilim ama hayatimin ve paramin kendi kontrolum altinda olmasi benim icin cok onemli. Her turlu borctan nefret ediyorum. Ozgurlugume duskun birisiyim. Bugun iyi bir is teklifi alsam, yarin ilk ucakla New York'a, Tokyo'ya, Johannesburg'a veya ne bileyim Mars'taki koloniye gidebilmeliyim. Beni hickimse ve hicbirsey bir yere baglamamali. Biliyorum biraz asiri gelebilir ama boyle biriyim iste... Hep boyleydim ama gecen zaman, yasadiklarim ve deneyimlerim beni biraz daha kontrolcu, biraz daha ozgurluk delisi biri yapti.

2 Ekim 2007 Salı

Butce 6: DASK, Konut Sigortasi, Tatil Fonu, Bagislar ve Emlak Vergisi

Butce kalemlerimin icinde yer alan ve sorgulamadigim kalemler de DASK, Konut Sigortasi ve Emlak Vergisi. Ne zaman ne kadar odemem gerektigini takip ediyorum, hepsi bu.


Tatil Fonu aslinda biriken bir para ama bu da tipki BES ve Hayat Sigortasi gibi gider seklinde butcemde gorunuyor. Boylece her ay ne kadar para ayirmak istedigimi biliyorum. Seneye imkan olursa 20 gunluk bir ABD seyahati planliyorum ve bunun icin para biriktiriyorum. Tutumlu olmak bu tur tatillerden mahrum olmak anlamina gelmiyor. Ornegin cok arastirip, en iyi fiyati yakalamaya calisirim ama en ucuz arabayi kiralamam. Seyahat esnasinda guvenlik ve konfor benim icin onemlidir. Mutlaka guvenli, konforlu, guzel bir otelde kalirim. Kullanmayacagim hizmetler sunan yerlerden uzak dururum. Daha temel servisler veren ama guvenilir isletmeleri secerim.


Bagislar kalemi de planladigim bir gider. Duzenli olarak yardim yaptigim yer de var, belli zamanlarda yardim yaptigim kurumlar da var. Herkesin benim kadar sansli olmadigini ama en azindan kendi gucum olcusunde birseyleri degistirme imkanim olabilecegini bilmek beni huzurlu kiliyor.

Butce 5: Hayat Sigortasi

Evet maalesef butcemde bu kalem de var. Maalesef diyorum cunku benim coluk cocugum yok ve ilk baslarda oyle cok kesinti yapildi ki buraya odedigim paralardan ancak, 8. yilda birikimim yatirdigim rakamla esitlendi. 1999'da fazla hesap kitap yapmadan, bir arkadasin gaz vermesiyle girmistim buna. Satan arkadas da itiraf etmeliyim ki cok maharetliydi, sordugumuz sorulari ustalikla savusturmustu. 10 yildan evvel cikmanin dezavantajlari buyuk, bu nedenle 10 yilin dolmasini bekliyorum.

Ustelik bu sigorta USD ustunden:( Hayal kirikligimi ve pismanligimi tahmin edebilirsiniz. Isin kotusu belki de 10 yilda cikmayip, 15 yila kadar devam ettirmek daha anlamli olabilir. Hesabini yapip, ona gore karar verecegim.

Bu sigortaya girmeme neden olan arkadasimsa hala: "Olsun, biz bu parayi buraya yatirmasaydik, nasilsa yerdik, biriktirmezdik" diyor. Kendisi isletmecidir ama Firsat Maliyeti konusu islenirken sanirim okulu asmisti:)