Bir banka reklami

Bugun sabah ise gelirken radyoda kulagima bir bankanin tuketici kredisi reklami calindi. Iki sanatci "ihtiyacim var" nakaratli bir duet yapiyordu. Muhtemelen bu meshur bir sarkidir ama ben bilmiyorumdur. "Bu LCD TV'ye, yeni bir elbiseye, nevresim takimina ihtiyacim var" seklinde uzayip giden bir duet. Reklamin son kisminda da bir ses insanlarin rahat yasamaya ihtiyaclarinin olduguna vurgu yaparak, kredi reklami yapiyordu. Borcla nasil rahat yasanacaksa? Bankalar boyle reklamlari yapacaklar, magazalar hep bizi kandirmaya, sattiklari her turlu seyin ihtiyacimiz olduguna bizi inandirmaya calisacaklar ama secim bizim. Akilli secimler yapmak, finansal acidan dogru kararlar vermek elimizde.

Insanlarin akilli ve bilincli olmalari, boyle reklamlara kanmamalari lazim ama ulkemizde Iktisat Profesoru olan insanlar bile ekonomiden tam anlamaz, gazete koselerinde sapir sacma yazilar yazarken, averaj halkin dogru secimler yapmasi nasil beklenebilir ki?

Bizim zamanimizda "Ev Ekonomisi" diye bir ders vardi. Bir donem butun kizlar etamin islemis, diger donem orgu ormustuk. (Benimkileri annem halletmisti). Erkek cocuklar da marangozluk turu birseyler yapmislardi. Dersin pek ekonomiyle iliskisi yoktu ama o ders de sonradan kaldirildi. Oysa "case study" tadinda ekip calismalari yapilsa, mesela siniflari 3 ile 6 kisi arasi degisen gruplara bolup, bunlara belli butceler verilse ve bir ay boyunca gecimlerini saglamalari icin egzersizler yaptirilsa, ne kadar ogretici olur. Kuru kuru faiz hesabi formulleri ezberletilecegine, eger belli bir oranda faizle borclanirlarsa, bunun icin ne sureyle ne kadar odeme yapmalari gerekecegini, butcelerini nasil duznlemeleri gerektigini vs. ogretseler yukarida bahsettigim reklamlara kanan insan sayisi hayli duserdi. Buna benzer bir program Amerika'da fakir bolgelerde yapiliyormus. Oldukca eglenceli ama ogretici bir yazi okudum gecenlerde. "Reality game challenges kids to choose" isimli makaleyi Google'dan aratip bulabilirsiniz. Yazari Paul Hampel. Link koymaya calistim ama beceremedim.

Gecenlerde bir arkadasimla konusurken, emekli olmadan evvel belli bir miktar para biriktirmeyi planladigimdan soz ettim. Ne kadar oldugunu sorunca 850,000 YTL ile 1,000,000 YTL arasi oldugunu soyledim. Cok sasirdi. Bu kadar parayi biriktirmenin mumkun olmadigini dusunuyor. Cunku 45-50 yaslarinda emekli olma hesabi yapiyor, mutevazi bir arabaya binmektense banka borcu ile 4x4 bir arac aldi ona biniyor. Dolayisiyle de bu parayi biriktirmenin imkansiz oldugunu ve benim astronomik bir ucret aldigimi dusunuyor. Ondan daha fazla kazaniyorum ama hem harcamalarim daha az, hem de tercih ettigim yasam bicimi farkli. Lukse merakim yok. Sadece guzel tatil yapmaktan ve buna para harcamaktan hoslaniyorum. Ustelik de yalniz oldugum icin gelecekte muhtac duruma dusmekten cok korkuyorum. O nedenle bugunku yasam tarzimdan cok ileriye yatirim yapmaya onem veriyorum.

60 yasindan evvel emekli olmayi dusunmuyorum. Umarim 60 yasima kadar benimle calismak isteyen sirketler olacaktir. Su ara kazandigim paranin yaklasik %35-40 kadarini tasarruf edebiliyorum. Mutevazi bir hayat yasamayi surdurdugum takdirde bu kadar parayi biriktirmek zor olsa da imkansiz degil. Zaten bir kisim birikimim var ve bunun iyi bir baslangic oldugunu dusunuyorum. Istekler ve ihtiyaclar arasindaki cizgi cogu kisi icin net degil. Oysa bu konuya kafa yormak, neyin istek, neyin ihtiyac oldugunu bilmek cok onemli. Yuklu meblag tutan bir ihtiyaci elde etmek icin taksit ile alisveris yapmak ya da banka kredisi kullanmak anlamli olabilir. Ancak odemelerin butcenize uymasi gerekir. Hicbir zaman kazancinizdan fazlasini harcamamalisiniz. Komsularin, arkadaslarin ya da akrabalarin yasam secimleri ve standartlari sizi ilgilendirmemeli.